مطالعه تأثیر عامل لیتولوژی بر فرسایش و تولید رسوب در حوضه آبخیز تنگه ونایی شهرستان بروجرد

نویسندگان

1 دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، خراسان رضوی.

2 دانشگاه حکیم سبزواری

3 گروه ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، خراسان رضوی.

چکیده

شناخت و بررسی فرسایش در حوضه‌های آبخیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با انجام مطالعات لیتولـوژی و شناسایـی پتانسیل فرسایش و تولید رسوب حوضه می‌توان در زمینه حفاظت از منابــع طبیعی اقدام کرد. هدف از این مطالعه، بررسی تأثیر عامل لیتولوژی بر فرسایش آبی حوضه آبخیز تنگه ونایی شهرستان بروجرد از میان سایر عوامل مؤثر بر فرسایش می‌باشد. به این منظور پس از شناسایی لندفرم‌های ژئومورفیک حاصل از فرآیندهای آبی و سازندهای زمین‌شناسی منطقه، با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و با استفاده از آزمایش گرانولومتری و روش پسیاک، اقدام به برآورد فرسایش و تولید رسوب حوضه گردید.
گرانولومتری نمونه‌های رسوب حوضه، ماهیت آن‌ها را از نوع رسوبات رودخانه‌ای و جریان‌های شدید سیلابی و حاصل فرسایش آبی با بافت درشت، ناهمگن و زاویه‌دار معرفی کرد. بررسی روش پسیاک بر روی داده‌های حوضه نیز، عامل لیتولوژی را به‌عنوان ششمین عامل تأثیرگذار (37/4) در فرسایش حوضه مشخص کرد. اولین عامل فرسایش با بیشترین وزن (33/17)، عامل توپوگرافی و آخرین عامل با کمترین وزن (78/1-)، پوشش گیاهی شناخته شد. پس از تعیین درجه رسوب‌دهی کل حوضه (36/51)، میانگین رسوب‌دهی سالانه کل حوضه 9/233 مترمکعب در کیلومترمربع و میانگین سالانه فرسایش ویژه 5/742 مترمکعب در کیلومترمربع حاصل گردید. بر اساس این نتایج و طبقه‌بندی کیفی فرسایش، حوضه آبخیز تنگه ونایی شهرستان بروجرد در کلاس 3 فرسایشی (فرسایش متوسط و رسوبدهی کم) قرار می‌گیرد. هم‌چنین مشخص شد که واحد مارن (mf)، بیشترین رسوبدهی ( 8/1528 مترمکعب در کیلومترمربع) و بیشترین فرسایش (3/4853 مترمکعب در کیلومترمربع) را نسبت به دیگر سازندها دارا می‌باشد که در کلاس فرسایش و رسوبدهی خیلی زیاد قرار می‌گیرد و کمترین رسوبدهی (7/83 مترمکعب در کیلومترمربع) و فرسایش (7/265 مترمکعب در کیلومترمربع) در واحد ولکانیکی- لاتریتی تریاس (TRgr-v) رخ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The study of influence of lithology factor on erosion and sediment production in Vanaee cluse watershed of Borujerd city

نویسندگان [English]

  • Leila Montaseri 1
  • Mohammad Ali Zanganeh Asadi 2
  • Abolghasem Amir Ahmadi 1
  • Ali Kooshanfar 3
1 Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari university, Sabzevar, Khorasan Razavi.
2 sabzevari university
3 Department of Geomorphology, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari university, Sabzevar, Khorasan Razavi.
چکیده [English]

Recognition and survey of erosion has particular importance in watersheds. With lithology studies and identify of erosion potential and sediment production of basin, can be actted in the field of protection of natural resources. The aim of this study is survey influence of lithology factor on water erosion of Vanaee cluse watershed of Borujerd city among other effective factors to erosion. Therefore after identification of geomorphic landforms of product of water processes and local  geology formations, using the library studies, field works and using of granulometery experiment and the PSIAC method, was estimated erosion and production of basin sediment.
Granulometry of sediment samples of the basin, introduced their nature of the kind of river sediments and intense flood flows and result of water erosion with texture coarse, heterogeneous and angular. The survey of the PSIAC method on basin data, also, determined lithology factor as the sixth effective factor (4.37) in the erosion of basin. The first factor of erosion with the most weight (17.33), was recognized the topography factor and the last factor with the lowest weight (-1.78), vegetation. After determining the sedimentation degree of the total basin (51.36), Annual sedimentation average of total basin 233.9 m3/km2  and annual average of specific erosion 742.5 m3/km2  was obtained. Based on these results and the qualitative classification of erosion, Vanaee cluse watershed of Borujerd city is placed in class 3 of erosion (medium erosion and low sedimentation). As well as was determined that marl unit (mf) have the most of sedimentation (1528.8 m3/km2) and the most of erosion (4853.3 m3/km2) than other formations that is placed in the very high class of erosion and sedimentation and the lowest of edimentation (83.7 m3/km2) and erosion (265.7 m3/km2) happens in the unit of volcanic-lateritic Triassic (TRgr-v).

کلیدواژه‌ها [English]

  • lithology
  • water erosion
  • sedimentation
  • Vanaee cluse
  • model of PSIAC

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار